ISH HAQI ASOSSIZ KAMAYTIRILDI, DA’VO ARIZASIDA QANDAY TALABLAR KO‘RSATILISHI KЕRAK?
SAVOL.
Assalomu-alaykum. Rahbariyat xodimning ish haqisini bir tomonlama pasaytirib tashladi. Xodimning ish haqi 5 mln. so‘m edi, rahbar uni 4 mln. so‘mga kamaytirdi. Xodim endi sudga da’vo bermoqchi. Sudga da’vo arizasi kiritadigan bo‘lsa, arizaga qanday talablar kiritish kerak?
JAVOB.
Ish haqi xodimning asosiy mehnat shartlaridan biri hisoblanadi. Mehnat kodeksining 135-moddasida “mehnat shartlarini o‘zgartirish, ular qaysi tartibda belgilangan bo‘lsa, xuddi shunday tartibda amalga oshiriladi” deyilgan. Ya’ni, xodimning 5 mln. so‘mlik ish haqi mehnat shartnomasi bilan belgilangan bo‘lsa, uning o‘zgartirish, jumladan, kamaytirish ham xuddi shunday tartibda, aniqrog‘i, mehnat shartnomasiga o‘zgartirish kiritish yo‘li bilan amalga oshirilishi kerak.
To‘g‘ri, MK 137-moddasida ko‘rsatilgan alohida hollar (texnologiyadagi, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil etishdagi o‘zgarishlar taqozo qilgan hollar)da belgilangan tartiblarga rioya qilgan holatda xodimning roziligisiz ham mehnat shartlarini o‘zgartirish mumkin. Lekin qolgan vaziyatlarda, xodim bilan kelishilishi shart.
Agar xodimning ish haqi mana shu talablar buzilgan holda o‘zgartirilgan bo‘lsa, demak, xodimning huquqi haqiqatdan ham buzilgan bo‘ladi, u sudga da’vo kiritib, o‘z huquqlarini tiklashga haqli bo‘ladi.
Mehnat kodeksining 561-moddasi birinchi qismiga ko‘ra mehnat shartlari g‘ayriqonuniy ravishda o‘zgartirilgan bo‘lsa, mehnat nizosini ko‘ruvchi organ xodimning avvalgi mehnat shartlarini tiklashi ko‘rsatib o‘tilgan.
Kodeksning 546-moddasi ikkinchi qismida “xodimning pulga oid talablari yakka tartibdagi mehnat nizosini ko‘rib chiquvchi mehnat nizolari bo‘yicha komissiya yoki sud tomonidan asosli deb topilgan taqdirda to‘liq miqdorda qanoatlantiriladi” deyilgan.
Demak, ushbu vaziyatda xodimning sudga beradigan da’vo arizasida avvalgi mehnat shartlarini, ya’ni 5 mln. so‘mlik ish haqiga oid shartlarni tiklash talabi ham bo‘lishi kerak. Shu bilan birga, pulga oid talab sifatida, asossiz kamaytirilgan ish haqini undirish talabi ham da’vo arizasida ko‘rsatilishi lozim.
Masalan, da’vo arizasida “suddan g‘ayriqonuniy ravishda o‘zgartirilgan ish haqiga oid avvalgi mehnat shartlarimni (5 mln. so‘mlik ish haqiga oid mehnat shartlarimni) tiklashni hamda 5 oy davomida kam to‘langan 5 mln. so‘mlik ish haqi to‘lovlarini undirib berilishini so‘rayman” deb ko‘rsatilishi mumkin.
