Agar direktor ish beruvchi bo‘lsa, direktorning o‘ziga ish beruvchi kim?
Ish beruvchi deganda, biz aslida tashkilot rahbarini emas, balki shu tashkilotning o‘zini tushunamiz. Tashkilot yuridik shaxs sifatida davlat ro‘yhatidan o‘tkazaldimi, bo‘ldi, uning ish beruvchi sifatidagi maqomi yuzaga kelgan bo‘ladi (MK 23-modda).
Tashkilot rahbari esa, qonunchilik, mehnat haqidagi boshqa huquqiy hujjatlar hamda tashkilotning ta’sis hujjatlariga muvofiq shu tashkilot nomidan ish beruvchi sifatida mehnatga oid munosabatlarga kirishadi. Ya’ni, tashkilot nomidan xodimlar bilan ish beruvchi sifatidagi huquq va majburiyatlarni amalga oshiradi (MK 23-modda beshinchi qismi). O‘zingiz ishlaydigan korxona yoki tashkilotning ustavi (yoki nizomi)ni ochib bir ko‘ring, qaysidir joyida masalan, “direktor xodimlarni ishga qabul qiladi va ular bilan mehnat shartnomasini bekor qiladi” deb yozib qo‘yilgan bo‘ladi. Demak, ta’sis hujjati hisoblangan tashkilot ustavi bilan shu tashkilot rahbariga ish beruvchilik vakolati berilmoqda.
Hozir miyangizda “tashkilot rahbariga ish beruvchi kim bo‘ladi unda” degan savol aylanmayaptimi? Tashkilot rahbariga ish beruvchi shu tashkilotning o‘zi bo‘ladi. Qizig‘i, bu vaziyatda tashkilot rahbarining o‘zi ham shu tashkilotga yollanuvchi xodim sifatida namoyon bo‘ladi. Faqat endi uni ishga yollovchi ish beruvchi sifatida tashkilot nomidan boshqa bir shaxs harakat qiladi. Bu tashkilotning muassisi, yoki muassis vakolat bergan organ (shaxs), yoki boshqa turdagi tashkilotlarda (masalan, DUK yoki davlat muassasalarida) muassis yoki yuqori turuvchi tashkilot rahbari o‘sha biz aytgan tashkilot rahbari uchun ish beruvchi hisoblanadi.
Misol keltiraman. “Mas’uliyati cheklangan va qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyatlar to‘g‘risida”gi qonunning 39-moddasi ikkinchi qismida “jamiyat va uning yakkaboshchilik asosidagi ijro etuvchi organi vazifasini amalga oshiruvchi shaxs o‘rtasidagi shartnoma jamiyat nomidan jamiyatning yakkaboshchilik asosidagi ijro etuvchi organi vazifasini amalga oshiruvchi shaxs saylangan umumiy yig‘ilishdagi raislik qiluvchi shaxs tomonidan yoki jamiyat ishtirokchilari umumiy yig‘ilishining qarori bilan vakolat berilgan jamiyat ishtirokchisi tomonidan imzolanadi” deyilgan. Tushungan bo‘lsangiz, MCHJ direktorini xodim sifatida yollash haqidagi mehnat shartnomasini MCHJ nomidan, shu direktorni saylash haqidagi umumiy yig‘ilishga raislik qilgan shaxs yoki shu yig‘ilishda mehnat shartnomasi tuzish vakolati berilgan ishtirokchi (ya’ni muassis) tuzishi lozimliga ko‘rsatilmoqda.
Yoki, Vazirlar Mahkamasining 2006 yil 16 oktyabrdagi 215-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Davlat korxonalari to‘g‘risida”gi nizomning 2-bandida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi yoki uning tomonidan vakolat berilgan davlat organlari davlat korxonasining muassisi bo‘lishi mumkinligi belgilangan. Ya’ni, Vazirlar Mahkamasi vakolat bergan davlat organlariga vazirliklar, qo‘mitalar, agentliklar, inspeksiyalar yoki shu kabi boshqa davlat organlari kirishi mumkin. Qarang, mana shu nizomning 13-bandida davlat korxonasi rahbarini tayinlash va u bilan mehnat shartnomasi tuzish muassis tomonidan amalga oshirilishi lozimligi ko‘rsatilgan. Demak, DUKlar rahbarlari bilan mehnat shartnomasini ish beruvchi sifatida shu DUKga muassis hisoblangan davlat organi rahbari (vazir, qo‘mita raisi, agentlik rahbari, inspeksiya boshlig‘i kabilar) tuzadi.
Tashkilot rahbarining ish beruvchisi kim bo‘ladi va u bilan mehnat shartnomasini kim tuzadi degan savolga mana shunday yondashuv bilan javob berish to‘g‘ri bo‘ladi.
