Hamma joyda ham asosiy sharbat ajratuvchi o‘simliklar bo‘lib, ular mavsumning ma’lum vaqtida sharbat ajratadi. Ana shu o‘simliklar gullagan vaqtda ari oilalari asosiy sharbatni to‘playdilar va bu mavsum asosiy sharbat to‘plash davri deyiladi. Mana shu davrgacha asalarichi kuchli ari oilalarini yetishtirib, arilarning jadal sharbat to‘plashiga sharoit yaratishi kerak.
Ko‘p asal to‘plash va qishloq xo‘jalik o‘simliklarini changlatish maqsadida ari oilalarini mavsum davomida bir necha marotaba gullayotgan o‘simliklar bor joylarga ko‘chiriladi. Ayrim hollarda ari oilalari guruh holida, atrofdagi sharbat ajratuvchi o‘simliklar qobiliyatini hisobga olib, butun mavsum davomida bir joyda qoldiriladi. Ammo bunday mavsum davomida sharbat ajratib talabga javob beradigan joylar kam bo‘lgani uchun ham ari oilalarini bir joydan ikkinchi joyga ko‘chirib turish orqali har xil joylarda har xil vaqtda gullaydigan o‘simliklarning sharbatini to‘plashga erishish mumkin. Ayrim paytlarda bir xil o‘simlik janubiy qoyalarda ertaroq gullasa, shimoliy qoyalarda kechroq gullaydi. Shuning uchun ari oilalari mavsum davomida bir necha marta ko‘chiriladi.
Ari oilalari yangi keltirilgan joyda kam bezovtalanishi uchun quyidagilarga rioya qilish kerak:
- ari oilalari ko‘chirilayotgan paytda uyalarni iloji boricha kamroq taqillatish, turtish, silkitish kerak;
- uyalar ichiga nur tushmaslikka harakat qilib, ko‘chirish vaqtida oftobda qoldirmaslik zarur;
- yangi joyda ari uyalarini iloji boricha butazorlar orasiga joylashtirish kerak (agarda butazor, daraxtlar bo‘lmasa, u holda uyalarning qatorlari orasiga mo‘ljalga olish uchun shoxlar tiqib, ularga o‘tlarni bog‘lab qo‘yish kerak);
- ari uyalarini sharbat ajratuvchi o‘simliklarga qaratib, uzunasiga perpendikulyar emas, ko‘ndalangiga joylashtirilsa, oldingi katordagi ari oilalari kuchayib, orqa qatordagilari kuchsizlanib ketmaydilar. Arilar asal to‘plash davrida bir joydagi o‘simliklarning sharbat ajratishi tugamasdan, sharbat ajratuvchi o‘simliklari bor yangi joyni qidirib topib ko‘chishga tayyorlanishi kerak.
Asosiy sharbat ajratuvchi o‘simliklar gullash davriga qadar asalarichi kerakli asbob-uskunalar hamda mumkatak ramkalarni jamg‘arab ko‘yadi. Usimliklarning sharbat ajrata boshlaganini uya ichidagi mumkatak ramkalarning tepa tarafidan okara boshlaganidan, arilarning jadal uchishidan yoki nazorat tarozisida tekshirib bilish mumkin. Tarozining ko‘rsatkichi kuniga 0,5-1 kg ko‘rsatsa, bu asosiy sharbat ajratuvchi o‘simliklarning gullay boshlaganidan dalolat beradi.
Asosiy sharbat ajratuvchi o‘simliklar gullaganda hamma ari oilalari o‘sha o‘simlik guliga birdaniga bormay, balki ayrim oila arilari 2-3 kun oldinroq sharbat tashishga kirishadi. Shuning uchun hamma oila arilari birdaniga sharbat tashishga kirishishi uchun birinchi gul gunchalari ochila boshlashi bilan o‘sha o‘simlik gulidan iloji boricha shakar sharbatiga ko‘proq qo‘shib, ari oilalarining haruyasiga 0,25-0,5 l dan yoki tashqariga umumiy idishda qo‘yib qo‘yiladi. Shuni esda tutish kerakki, agar sharbat beradigan o‘simliklarning sharbat ajratishi kuchli bo‘lsa, u holda ko‘chada beriladigan umumiy idishdagi shakar sharbatiga arilar kelmay qo‘yadi. Sharbat tashishga jalb etish uchun shakar sharbati bilan boqilgandan keyin arilar dalaga jadal uchadilar.
Asosiy sharbat ajratuvchi o‘simliklar gullash davrida mumkatak ramkalarning yetarli bo‘lishi katta ahamiyatga ega. Ari oilasi har kuni uyasiga olib kelgan bir necha kilogramm o‘simlik sharbati asalga aylantirilganda, 2-3 marotaba kam joy egallaydi, chunki sharbatning tarkibidagi suvni bug‘lantirib chiqarib yuborish uchun arilar daladan keltirilgan sharbatni inchalarning uchdan bir qismiga joylashtiradilar. Shunday qilib, sharbatni joylashtirish uchun yetilgan asalni joylashtirishga nisbatan olti marotaba ko‘p incha (joy) kerak bo‘lar ekan. Usimlik sharbati 5-6 kun o‘tgach yetilgan asalga aylanadi. Arilar har kuni olib kelayotgan sharbatni inchalarga joylashtirish uchun juda ko‘p mumkatak ramkalar kerak bo‘ladi. Agarda daladan sharbat kelayotgan paytda mumkatak inchalar yetishmasa, u holda arilar beish qolishib, arixonaning daromadi pasayib ketadi. Asalarichi shoshilib, yetilmagan asalni olsa, u holda asalni uzoq saqlashning iloji bo‘lmaydi.
Daladan qancha kuchli (ko‘p) sharbat kelsa, uyada shuncha ko‘p mumkatak ramka bo‘lishi kerak. Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, kuniga arilar uyasiga 2 kg sharbat olib kelsalar, sharbatni joylashtirish hamda asalga aylantirib uni saqlash uchun 435×300 mm o‘lchamli mumkatak ramkadan beshta yoki kuniga 4 kg sharbat keltirishganda esa o‘shanday mumkatak ramkadan 10 ta kerak bo‘lar ekan. Ko‘p qavatli uyalarda ari oilasi boqilganda kuniga 2 kg sharbat kelganda 7-8 ta, 4 kg sharbat kelganda esa 14-15 ta (435×230 mm li) mumkatak ramka kerak bo‘ladi. O‘n olti va o‘n sakkizta mumkatak ramkali uyalarda esa kuchli sharbat kelish davrida uyaning asosiy qismida joy yetishmay qolsa, ularning ustiga (435×145 mm li) mumkatak ramkali uya qavatlaridan qo‘yib foydalaniladi. Bunday paytlarda ona arini tepaga o‘tkazmaydigan qilib to‘sib qo‘yish kerak.
