O‘zbekiston fuqarolari ham yevropa sudlariga murojaat qilishga haqlimi?
Yevropa davlatlarida inson huquqlari va erkinliklari ta’minlash borasida o‘tgan davr mobaynida juda ko‘plab samarali ishlar amalga oshirilgan. Shulardan biri bu 1950-yilda qabul qilingan "Inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilish to‘g‘risida"gi Yevropa konvensiyada berilgan bir qator inson huquqlari va erkinliklarini, xususan qiynoqlardan himoyalanish huquqi, majburiy mehnatdan himoyalanish huquqi, diskriminatsiyadan qilinmaslik va boshqa huquq va erkinliklar mustahkamlangan.
Amalda ushbu konvensiyaga a’zo davlatlar tomonidan o‘z hududida ta’minlash maqsadida, ana shu konvensiya asosida Inson huquqlari bo‘yicha Yevropa sudi tashkil etilgan hisoblanadi. Bu sudga ana shu hozirgi vaqtda konvensiyaning 46 a’zo davlati hisoblangan davlatlari ustidan har qanday individual shaxslar murojaat etishi mumkin bo‘ladi.
Xo‘sh bu Yevropa sudiga O‘zbekiston fuqarolari ham shikoyat bilan murojaat etishi mumkinmi?
Albatta murojaat etishlari mumkin. Chunki ushbu yuqoridagi konvensiyadagi individual shaxslarning murojaatiga cheklov qo‘yilmagan, ya’ni "ushbu sudga faqatgina Yevropa davlatining fuqarolari murojaat eta oladilar" degan mazmundagi taqiq mavjud emas. Faqatgina, ushbu konvensiyaning 32-moddasiga muvofiq, individual shaxslar tomonidan faqatgina shu konvensiya ishtirokchisi bo‘lgan davlatlar tomonidan uning huquq va manfaatlari buzilgan bo‘lsa, ushbu a’zo davlat ustidan shikoyat bilan sudga murojaat etishlari mumkinligi belgilangan.
Misol uchun, ushbu konvensiyaning a’zo davlatlaridan bo‘lmish Turkiya, Buyuk Britaniya yoki Polsha davlatlarida istiqomat qilayotgan O‘zbekiston fuqarolari o‘zlariga nisbatan ushbu konvensiya doirasida belgilangan huquqlari buzilgan deb hisoblasa, ushbu Yevropa sudiga murojaat etishlari mumkin bo‘ladi. Shu vaqtga qadar ham bir qator O‘zbekiston fuqarolari tomonidan berilgan shikoyatlari asosida ko‘rib chiqilgan sud keyslari mavjud hisoblanadi.
⚠️ Ammo ushbu Yevropa sudida ham, xuddi murojaatlarni qabul qiluvchi boshka xalqaro tuzilmalar singari, avval murojaat etuvchi ana shu o‘zi shikoyat qilmoqchi bo‘lgan davlatning barcha milliy himoya vositalaridan o‘tib chiqqan bo‘lishi lozim bo‘ladi
