Keyingi 10-15-yil davomida dunyo matbuotida eng ko‘p muhokama qilinib kelinayotgan masalalardan biri bu – Internetning yoshlar auditoriyasiga qanday ta’sir ko‘rsatayotganligi bilan bog‘liq. Internetning paydo bo‘lishi bilan hayotmizning ko‘plab jabhalarida, jumladan, maktablar va oliy ta’lim muassasalaridagi barcha jarayonlar, qolaversa, kundalik maishiy xizmatlar, biznes va menejment, yuridik va konsullik xizmatlarigacha birin-ketin virtual dunyoga ko‘cha boshladi. Xorijdagi universitet professorlari talabalarga masofaviy dars berishni ma’qul ko‘rib, ayrim ma’ruzalarini “YouTube”ga joylashtiradigan bo‘ldi. Internet rivojlanishi barobarida uning texnik-texnologik imkoniyatlari va auditoriya qamrovi ham oshib bordi. “O‘rgimchak to‘ri” insonlarning an’anaviy suhbatlashuv shaklini tubdan o‘zgartirdi. Olis masofadan turib nafaqat eshitish, balki ko‘rish imkoniyatining yuzaga kelishi bilan virtual suhbatlar keskin ommalashdi. Bugunga kelib nafaqat “bir devor qo‘shni”lar, hatto bir oilaning a’zolari ham o‘zaro shu tarmoqda “gurunglashmoq”da. Ko‘pchilik kunini nonushta bilan, balki u yoki bu ijtimoiy tarmoqdagi shaxsiy sahifani ko‘zdan kechirish bilan boshlaydi. Yer kurrasining qariyb 70 foiz aholisi biron-bir ijtimoiy saytda faoldir. Ularning ayrimlari esa bir vaqtning o‘zida bir nechta tarmoqlarda ro‘yxatdan o‘tgan. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, dunyo yoshlarining 96 foizi ijtimoiy tarmoqlar vositasida o‘zaro muloqotga kirishmoqda. Afsuski, hozirgi paytda ba’zi yoshlarning ommaviy tarmoqlarga mukkasidan ketib, o‘z vaqtini behudaga sarflashi yaxshi oqibatlarga olib kelmayapti. “O‘rgimchak to‘riga” ilingan ayrim yoshlarning o‘qish va ishga munosabati o‘zgarib, hayotga befarqligi kuchayib borayotgani bor haqiqat. Internetni bejiz o‘rgimchak to‘riga o‘xshatishmagan. Chunki tarmoq domiga bir marta tushgan odam, agar u aqlini ishlatmasa, bu girdobdan chiqishi qiyin bo‘ladi. Muammoning ijtimoiyligi ham ana shunda. Keyingi 10-15-yil davomida dunyo matbuotida eng ko‘p muhokama qilinib kelinayotgan masalalardan biri bu – Internetning yoshlar auditoriyasiga qanday ta’sir ko‘rsatayotganligi bilan bog‘liq. Tarmoqni ayrim xorijiy ekspertlar majoziy ma’noda o‘tkir boltaga o‘xshatadi: uning yordamida qurigan daraxtni chopib, undan o‘tin tayyorlash mumkin yoki aynan shu bolta bilan gullab-yashnab turgan daraxtni yakson qilish ham mumkin. Shu sababdan jahon tarmog‘ini faqat maqtash yoki aksincha uni qoralash mantiqsiz ishga o‘xshaydi. Shunday bo‘lsa-da, yoshlar muammolariga bag‘ishlangan forumlarda, katta yig‘ilishlarda, dars mashg‘ulotlarida va qolaversa, o‘zaro suhbatda ko‘pchilik uning salbiy tomonlarini gapiradi. Bu tabiiy. Negaki, Internet manbalarining hammasi ham mukammal emas. Oddiy elektron adabiyotlarga, viki-spravochniklarga hali hamon shubha bilan qarashlar mavjud. Yoshlar Internetga ishonib jiddiy kitoblarni o‘qimay qo‘yishdi, ularning bilimi sayozlashib ketmoqda, deb jon kuydirayotgan pedagoglarni yaxshi tushunamiz. Ota-onalar esa farzandining ko‘p vaqtini o‘g‘irlanayotganidan xavotirlanishi ham asossiz emas, albatta. Ushbu maqolani tayyorlash jarayonida ko‘tarilayotgan masalada yoshlarning fikrlarini bevosita o‘rganishga harakat qildik. Xo‘sh, ularning o‘zi Internetni zararli deb biladimi yoki foydali? Ota onalar va yosh oila vakillari va o'quvchilar o'rtasida sorovnoma otkazdik ularning fikrlari Ahamiyatli tomoni shundaki, respondentlar Internetning bir paytning o‘zida ham ijobiy, ham salbiy tomonlari borligini qayd etishdi. Mahaliy aholinining fikriga ko‘ra, “o‘rgimchak to‘rin”ning ijobiy tomonlari quyidagilar: uning yordamida tezkor xabarlardan bahramand bo‘lish, darslar va seminarlarga tayyorgarlik ko‘rish, fanlar bo‘yicha qiziqtirgan barcha savollarga javob topish mumkinligi, interfaollikning mavjudligi, turli sohalarga oid foydali ma’lumotlar, darsliklar, adabiyotlar, elektron kitoblar borligi, do‘stlar bilan qulay va arzon kommunikatsiya vositasi ekanligi, uning yordamida kundalik ishlarga ketadigan ortiqcha vaqtni tejash mumkinligi, yaxshi ko‘rgan teledastur, kinofilm va konsertlarni ma’qul paytda tomosha qilish mumkinligi va hokazo. Internetning salbiy jihatlari haqida esa quyidagi fikrlarni bildirdilar: yolg‘on xabarlarning ko‘pligi, ma’lumotlarning to‘g‘riligi yoki haqqoniyligini aniqlashning qiyinligi, axborot spekulyatsiyasi mavjudligi, odamlarning o‘zaro muloqoti davomida ba’zan etika normalarining qo‘pol ravishda buzilishi, o‘ylamasdan qilingan ayrim harakatlarning orqaga qaytarib bo‘lmasligi, qoldirilgan ba’zi noo‘rin postlarni o‘chirib bo‘lmasligi, yomon kuchlarning Internetdan targ‘ibot maydoni sifatida foydalanishlari, misol uchun aqidaparastlik g‘oyalarining yoshlarni to‘g‘ri yo‘ldan chalg‘itishi, “ko‘k kit” kabi o‘yinlarning fojiali oqibatlari, shuningdek, xakerlik xurujlari, shaxsiy ma’lumotlarning o‘g‘irlanishi, virus va boshqa texnik tahdidlarning mavjudligi. Demak, bugungi yoshlarimiz Internetning bir-biriga qarama-qarshi bo‘lgan ikki jihatini, ya’ni uning “oq va qorasi”ni yaxshi idrok etmoqda. Bundan ko‘rinadiki, jahon tarmog‘idan samarali foydalanish, unda yoshlar auditoriyasiga foydali bo‘lgan milliy segmentni yanada chuqurlashtirish, ular uchun bilim va professional ko‘nikmalarni boyitish yuzasidan yangi imkoniyatlarni yaratish to‘g‘risida ko‘proq bosh qotirish davri keldi.
